Zeven varkenshouders aangesloten bij dierenartsenpraktijk De Grensstreek uit Bladel brengen samen met hun dierenarts via een slimme strategie de PRRS-situatie op het bedrijf in beeld. Doel is het in kaart brengen waar het virus aanwezig is, in welke diergroep en waar de risico’s zitten, die aangepakt kunnen worden. Dit voor een PRRS-vrije biggenuitstroom.
De zeven varkensbedrijven uit het project liggen in een varkensdicht gebied in Reusel. In totaal hebben de bedrijven bijna achtduizend zeugen binnen één vierkante kilometer. De basis van het project voor de gezamenlijke PRRS-monitoring is reeds in 2016 gelegd. “Een aantal varkenshouders in het gebied had regelmatig te kampen met doorbraak van een veldvirus. Uit onderzoek bleek dat er veel overlapping zat tussen de gevonden virussen. Dit betekent dat het tussen bedrijven circuleerde. De varkenshouders kwamen daarop naar ons toe met de vraag of een gezamenlijke aanpak mogelijk was”, vertelt dierenarts Bart de Jongh van Dierenartspraktijk De Grensstreek, die een spilfunctie heeft in de PRRS-aanpak van de groep varkenshouders.
Monitoren en vaccineren
Samen met varkenshouders zette De Jongh in 2016 een strategie op om PRRS beter in beeld te krijgen en op het juiste moment in te kunnen grijpen. “We hebben een monitor opgezet. waarbij we biggen tapten bij spenen en op een leeftijd van tien weken. Daarnaast vaccineerden we alle zeugen drie keer per jaar binnen twee weken. Bij klinische problemen bij biggen en vleesvarkens vaccineerden we ook de biggen. Met behulp van de meer dan honderd vragen lange bioveiligheidschecklist van de Universiteit Gent is de bioveiligheid van alle bedrijven in kaart gebracht”, schetst De Jongh de in 2016 ingezette aanpak op hoofdlijnen.
Deze aanpak heeft veel gebracht, vindt de dierenarts. “Zeker de bioveiligheidscheck zorgde bij de varkenshouders voor bewustwording. Tot op de dag van vandaag merk ik dat deze op de bedrijven verbeterd is. De varkenshouders voelen hierin een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De varkenshouders staan in nauw contact met elkaar en met mij. Ze geven mij een seintje als ze PRRS-problemen zien op het bedrijf. Ik licht dan de hele groep in en geef advies over te nemen maatregelen.”
Project uitbouwen
In 2021 kondigde de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) het Nationale PRRS[1]plan aan. De eerste stap hierin is monitoring op bedrijfsniveau. “Dit heeft sterke overeenkomsten met de werkwijze waar wij in 2016 al mee gestart zijn”, vertelt De Jongh.
“In samenwerking met farmaceutisch bedrijf HIPRA besloten we daarom onze werkwijze uit 2016 verder uit te bouwen. Ik heb daarbij Josine Beek, varkensdierenarts en Technical Services Manager bij HIPRA benaderd voor ondersteuning in de diagnostiek en advisering. Naast het bloedonderzoek bij de biggen onderzoeken we nu ook de aangefokte en aangekochte gelten juist voor ze ingezet worden in de zeugenstapel. Dit doen we via speekselmonsters met kauwtouwen. Zo gaat dit zonder stress. Bij biggen verzamelen we op bedrijven die castreren de teelballetjes en laten na invriezen ervan het dooivocht onderzoeken op aanwezigheid van PRRS. Bij bedrijven die niet castreren verzamelen we tongetjes van doodgeboren of jong gestorven biggen. Dertig tot honderd balletjes of tongetjes is voldoende voor één gepoold monster. Treffen we hierin virus aan, dan zegt het met grote mate van zekerheid iets over de zeugen. Door het op deze manier te doen, kan een varkenshouder zelf de monsters nemen.”
De dierenarts en de groep varkenshouders zijn in mei dit jaar gestart met de nieuwe werkwijze. Gedurende vier opeenvolgende weken zijn de monsters genomen en onderzocht. “Zo hebben we een soort foto van hoe het er nu per bedrijf in detail uitziet”, vertelt De Jongh. “We weten wat de situatie is en kunnen maatregelen nemen. Blijkt bijvoorbeeld dat de gelten positief zijn, dan bestaat er risico dat er een nieuwe PRRS-stam de zeugenstapel binnenkomt . Het is dan belangrijk naar de externe bioveiligheid te kijken. Zijn daarbij de biggen negatief en de zeugen stabiel, dan ben je op tijd, maar moet je wel actie ondernemen richting je gelten.”
“DE OPLOSSING KOMT NIET ALLEEN UIT EEN POTJE”
“We zijn ervan overtuigd dat we PRRS alleen samen kunnen terugdringen. Als farmaceutisch bedrijf zoeken we dan ook graag de samenwerking op met dierenartsen en varkenshouders. Om PRRS-vrije biggen te kunnen afleveren, moet alles op het bedrijf kloppen. De oplossing komt niet alleen uit een potje”, vertelt dierenarts Josine Beek van HIPRA. “Het project in de regio Reusel is een mooi voorbeeld hoe we op een slimme manier PRRS duurzaam kunnen beheersen. We staan zeker open voor deelname in andere, soortgelijke projecten. Dit kan met meerdere bedrijven samen, maar ook bij de aanpak op individuele bedrijven ondersteunen we graag.”
Uitslagen koppelen aan bioveiligheid
De monsters die in mei zijn genomen worden onderzocht bij HIPRA Diagnos, het laboratorium in Spanje. Een speciale transportvloeistof zorgt ervoor dat het PRRS-virus in de monsters intact blijft en dat het transport op kamertemperatuur kan gebeuren. Bij HIPRA Diagnos worden de monsters onderzocht op aanwezigheid van virus. Bij een positieve uitslag wordt door middel van sequencing tevens gekeken of het gaat om veldvirus of vaccinvirus en worden de verschillende stammen met elkaar vergeleken. Bloedmonsters worden extra onderzocht op aanwezigheid van antistoffen. Bij biggen van drie weken oud geeft dit een afspiegeling van de afweerstoffen die de biggen via de zeug hebben gekregen. Dat geeft weer informatie over de zeugenstapel. Aanwezigheid van afweerstoffen bij biggen op tien weken geeft informatie over mogelijke infectie bij de biggen zelf. De varkenshouders vullen binnenkort de bioveiligheidscheck weer in. Resultaten daarvan worden gekoppeld aan de resultaten van laboratoriumonderzoek. De statistische analyse gebeurt bij HIPRA[1]STATS, een afdeling binnen HIPRA die zich uitsluitend met data-analyse bezighoudt. “Zo kunnen we zien of er verbanden zijn tussen besmetting bij een bepaalde leeftijdsgroep en bioveiligheidsprincipes op positieve bedrijven. Zijn bijvoorbeeld leeftijden niet strikt gescheiden, wordt er geen all-in/all-out toegepast? Hoe zijn de looplijnen? Met de gegevens kunnen we bedrijven onderling vergelijken en kunnen varkenshouders van elkaar leren De resultaten zullen we eerst apart en daarna met alle varkenshouders samen bespreken”, vertelt Beek.
Laagdrempelig
Met deze nieuwe werkwijze kunnen varkenshouders zelf een groot deel van de monstername uitvoeren. Het project is bewust laagdrempelig opgezet De bedrijven vaccineren de gelten en zeugen met Unistrain PRRS. Op zes van de zeven bedrijven gebeurt de zeugenvaccinatie naaldloos intradermaal met een Hipradermic toestel. Dit draagt bij aan de interne bioveiligheid, werkt gemakkelijk en snel en voorkomt stress in de stal. Bij het zevende bedrijf wordt de PRRS-vaccinatie gecombineerd met het vaccin tegen vlekziekte en parvo en gebeurt daarom met de naald. De Jongh legt uit dat hij mede omwille van veiligheid voor Unistrain PRRS gekozen heeft.
“Het is een heel veilig vaccin. We krijgen nooit opmerkingen over ongewenste entreacties na de groepsvaccinatie. Wanneer er op deze bedrijven biggen gevaccineerd moeten worden, doen we dat ook met Unistrain.” In een volgende editie van Varkensbedrijf worden de resultaten en conclusies van het project geanalyseerd. Dierenarts De Jongh is erg tevreden met de ingezette werkwijze. “Als varkenshouders bereid zijn informatie te delen, de dierenarts een sleutelrol neemt en daarbij een farmaceutisch bedrijf kan benaderen voor diagnostiek en advies, kunnen we werken aan PRRS-vrije biggen.”
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Ruben Lijzenga en HIPRA
