In 2025 wil de Nederlandse varkenshouderij in beeld hebben wanneer het PRRS-vrij kan zijn. Het verre doel ligt op 2050. Ambitieus is dat jaartal misschien niet, maar het onderliggende plan is dat wel volgens Manon Houben. Nederland wil met een planmatige benadering een voorsprong nemen op commercieel en veterinair vlak. “Moet je wachten op een Europees plan of pakken we zelf de regie?”
De Nederlandse varkenshouderij heeft zichzelf de ambitie opgelegd om in 2050 vrij te zijn van PRRS. Dat presenteerde Linda Janssen van de PO namens de Coalitie Vitale Varkenshouderij op het PRRS-symposium van GD eerder deze zomer. Tal van motivaties zijn er te noemen waarom een PRRS-vrije status de Nederlandse varkenshouderij zal helpen. De argumenten zijn niet alleen veterinair van aard-eradicatie van PRRS helpt in het verlagen van het antibioticaverbruik omdat het een aanjager is van andere aandoeningen – maar kunnen ook een economisch voordeel hebben. Het eindpunt staat op 2050 – en liever eerder – maar voor 2025 is al een eerste piketpaal geslagen. Coviva streeft er naar dat alle varkenshouders in 2025 actief bezig zijn met de aanpak van PRRS. Daarnaast hebben alle varkenshouders inzicht in de PRRS-status van hun bedrijven. Ook is 75 procent van de gelten en 50 procent van de biggen bij uitleveren op badgeniveau vrij van het PRRS-virus en is er uitzicht om Nederland op lange termijn PRRS-vrij te maken.
2050 is pakweg 30 jaar verderop
Mag je het eigenlijk wel ambitieus noemen als de deadline 30 jaar verder ligt? “Ik zie het jaar 2050 meer als een stip op de horizon. Je moet zo’n plan van aanpak wel kaderen. Waar sta je, waar wil je heen? Het streven dat de varkenshouderij in de vorm van CoViVa heeft uitgesproken, is op zichzelf best ambitieus. Je moet een eradicatie van PRRS niet een-opeen vergelijken met bijvoorbeeld het aujeszky-programma. Dat was een kwestie van vaccineren en dat duurde alleen al bijna 20 jaar. PRRS gaat verder. Het is niet enkel op te lossen met één maatregel. Uitbanning van PRRS gaat gepaard met managementmaatregelen, waarbij je ook weleens een terugslag krijgt. Dat ondervinden varkenshouders regelmatig. Ben je net goed bezig, weinig onrust in de stal, en dan duikt PRRS plots weer op. Je moet dan doorzetten om die vrij-status te behalen. Dat is geen proces dat in een paar jaar voor heel Nederland kan.”
Maar het kan wel?
“Er zijn ondernemers die het lukt om al jarenlang geen introductie van PRRS op hun bedrijf te hebben, ook in varkensdichte gebieden. Dat geeft mij het vertrouwen dat we het als land ook kunnen.”
PRRS houdt niet op bij de landsgrenzen
Moet je dan niet een Europese aanpak nastreven? “Moet je wachten tot er een Europese aanpak ligt? Aan een PRRS vrije status kleven veel voordelen. Veterinair, maar ook in de handel. Nederland is een exportnatie, dus heeft de varkenshouderij ook belang bij een goede afzet om een gezonde varkenssector te blijven. Fokkerijsperma mag al niet meer geëxporteerd worden wanneer het niet van een PRRS-vrij station komt. Maar je moet niet wachten totdat wetgeving je verplicht, wil je de marktvoordelen benutten. De kosten van een PRRS-uitbraak kunnen flink oplopen, ook in de vleesvarkensstal. Complicerende factor is dat Nederland een open structuur heeft qua varkenshouderij. Veel gespecialiseerde bedrijven met gescheiden vermeerdering en vleesvarkens, dus veel transportbewegingen en weinig integraties, dus veel partijen die op het boerenerf komen. PRRS-vrij worden zal in Nederland dus mogelijk wat moeilijker zijn dan in landen met een lage infectiedruk en waar de sector grotendeels geïntegreerd is. Met een verticaal geïntegreerde keten kun je sneller schakelen. Er is op Europees vlak overigens goed overleg tussen de specialisten, maar je zult ergens moeten beginnen met een plan. Dat zijn de stappen die we nu zetten.”
De grootste succesfactor is behoud van een kritische blik op je eigen handelen. Telkens jezelf afvragen waar het beter kan. Er wordt vaak heel ingewikkeld gedacht over het buitenhouden van PRRS en andere virussen, maar ook iets kleins kan invloed hebben.
Stap 1 in het plan van aanpak
Inzicht krijgen in de PRRS-status op bedrijven. Je zou zeggen dat varkenshouders dat wel weten, toch? “Dat weten varkenshouders ook wel, maar het is niet geüniformeerd. Er lopen verschillende projecten – vanuit handel of dierenartspraktijken – met allemaal hun eigen protocollen en indeling van statussen. We willen naar een gezamenlijk woordenboek toe, waarbij we over heel Nederland afspreken hoe we bedrijven kunnen scoren op PRRS en hoe we dat bepalen. Met een gezamenlijk woordenboek kunnen we statussen over heel Nederland met elkaar vergelijken en elkaar kunnen helpen verbeteren. Je kunt dat vergelijken met het antibioticareductieplan, waarbij we een stoplichtmodel hebben gemaakt en benchmarken hebben ontwikkeld. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat we een flinke reductie in antibioticagebruik hebben gerealiseerd. Die prestatie lag wellicht ook boven de verwachting van veel veehouders, maar hebben we dankzij een uniform plan van aanpak wel geleverd.”
Het initiatief van CoViVa
Het is niet het eerste plan dat ernaar streeft Nederland (deels) vrij te maken van PRRS. Tien jaar geleden liep in Noord Nederland ook een initiatief om een regio PRRS-vrij te maken. Dat is een stille dood gestorven. Heeft ons dat wat geleerd? “Absoluut. Dat project is door het afschaffen van de productschappen – het stond onder regie van het Productschap voor Vee, Vlees en Eieren – stilgevallen omdat de financiering wegviel. Maar dat is een waardevol project geweest. Er is destijds gekozen voor Noord-Nederland vanuit praktisch oogpunt. Daar zitten wat minder varkensbedrijven, de gedachte was dat minder verspreiding tussen bedrijven zou zijn. Daar zagen we dat het mogelijk is om samen met elkaar doelen te stellen en elkaar te helpen daar te komen. Elke veehouder raakt bij PRRS weleens gedesillusioneerd. Net wanneer het goed lijkt te gaan, slaat het virus weer toen. Het is dan zaak om vertrouwen te houden en te voorkomen dat die insleeproute je opnieuw terugwerpt.”
Is vertrouwen de grote succesfactor?
“De grootste succesfactor is behoud van een kritische blik op je eigen handelen. Telkens jezelf afvragen waar het beter kan. Er wordt vaak heel ingewikkeld gedacht over het buitenhouden van PRRS en andere virussen, maar ook iets kleins kan invloed hebben. Laat ook af en toe iemand die je bedrijf niet kent met een frisse blik meekijken bijvoorbeeld met een biosecuritycheck. Dat houdt je scherp, want op je eigen bedrijf zie je niet altijd alles meer.”
In welke mate speelt vaccinatie een rol bij uitfasering van PRRS?
“Veel varkenshouders vaccineren al, maar doen dat niet om PRRS te eradiceren. Vaccinatie dient nu vooral het voorkomen van grotere schade door een PRRS-uitbraak. We weten allemaal dat PRRS een gigantische kostenpost kan worden als je deze niet probeert te beheersen. In welke mate vaccinatie een rol kan spelen in het uitfaseren van PRRS durf ik niet te zeggen, maar zal zeker een belangrijke rol spelen, maar ook zeker niet de enige rol. We gaan nu de succesfactoren ophalen bij de veehouders en dierenartsen.”
PRRS is inmiddels al 30 jaar in onze varkens- sector
We weten heel veel, maar ook heel veel dingen niet. Zo was er enkele jaren terug nog een PRRS-uitbraak in Denemarken waarbij een recombinant virus ontstond uit een veldvirus en twee vaccinvirussen. Hoe kun je daar in je vaccinatiestrategie rekening mee houden? “Dat is inderdaad een casus die ons weer wat geleerd heeft over hoe PRRS zich kan ontwikkelen op een bedrijf. Er zijn verschillende soorten vaccins op de markt, levende en geïnactiveerde. Dankzij de Deense casus zijn we huiveriger voor het gebruik van twee levende vaccins tegelijk op het bedrijf, omdat dat tot een nieuw virus kan leiden. Een geïnactiveerd vaccin heeft weer een andere toepassing. Je bedrijfsdierenarts is op de hoogte van alle voor- en nadelen en kan het beste bepalen wat past in jouw specifieke situatie. Je vaccinatiestrategie moet je daarom goed afstemmen met de bedrijfsdierenarts. Geen bedrijf is immers hetzelfde.”
De eerste piketpaal is geslagen voor 2025
Als ik u in 2026 weer spreek over PRRS. Wat hoopt u dan te weten over PRRS wat u vandaag nog niet weet. “Ik hoop dat dan bij elk bedrijf in beeld is wat de herkomst is van de meest recente gevonden PRRS-stammen op het bedrijf. Welke introductie van PRRS komt waar vandaan? Als je als varkenshouder dat inzicht hebt, dan hebben we met zijn allen de professionaliteit om te zorgen dat die route afgesneden wordt. Als we de structuur goed wegzetten, dan ben ik ervan overtuigd dat we dat kunnen binnen vijf jaar!”
Tekst: Rob van Ginneken
